Dit is Leaders in Finance, een podcast waarin we op zoek naar de mens achter het succes. We praten met leiders van nu en later over hun drijfveren, carrière en privéleven. Waarom? Omdat er meer gesproken moet worden in de financiële sector. We willen onze partners hartelijk bedanken voor hun steun, dat zijn EY, MeDirect, RiskQuest, Kayak en Roland Berger. Je host is Jeroen Broekema.
Jeroen: Welkom, luisteraars, bij een nieuwe aflevering van Leaders in Finance. Dit is een extra aflevering en ik zit op dit moment letterlijk een minuut of vijftien na het Leaders in Sustainable Finance event 2024 bij Antropia Driebergen-Zeist met vier mensen aan tafel en wij gaan met z’n vijven – ik zal niet heel veel werk doen – reflecteren op deze dag. Ik ga aan jullie voorstellen de gasten bij mij aan tafel, dat zijn Menno Kooistra, Jaap Gerkes, Sanne van Keulen en Pauline Bieringa. Heel erg welkom dat jullie hier zijn en dat jullie al de hele dag bij Leaders in Finance waren. Wat ik leuk zou vinden, is als jullie eerst jezelf kort introduceren en ook vertellen welke organisatie je representeert. Dan begin ik graag aan mijn rechterhand, Pauline?
Pauline: Dankjewel, Jeroen. Ik ben Pauline Bieringa, ik ben directeur van Triodos Bank Nederland sinds drieënhalf jaar. Maar ik zeg altijd, ik heb al dertig jaar lang een band met Triodos, want dertig jaar geleden ben ik bij Triodos in de leer gegaan over het financieren van winterenergieprojecten. Ik heb ook jarenlang in de Raad van Toezicht van een microfinancieringsfonds gezeten van Triodos.
Jeroen: Leuk! Fijn dat je even de tijd neemt om met ons te reflecteren en je borrel nog heel kort uitstelt met het doen van deze podcast opname. Naast Pauline hebben we Sanne. Sanne?
Sanne: Mijn naam is Sanne van Keulen. Ik zit hier vandaag namens Impact Institute, ik leid het team dat zich bezighoudt met de financiële sector en de verduurzaming van de financiële sector. Wat Impact Institute eigenlijk doet, is naast de financiële waarde ook de ecologische en sociale waarde in geld uitdrukken. Zo kun je ook sturen op die waardes.
Jeroen: Dankjewel, mooie introductie! Dan gaan we verder aan deze tafel, Jaap?
Jaap: Mijn naam is Jaap Gerkes, ik werk al heel lang voor Protiviti, we zijn een internationaal adviesbureau en binnen deze club ben ik verantwoordelijk voor onze dienstverlening op het gebied van ESG. In die hoedanigheid was ik hier vandaag ook. Buitengewoon interessant!
Jeroen: Leuk! En last but not least, Menno?
Menno: Mijn naam is Menno Kooistra. Ik ben partner bij KPMG en verantwoordelijk voor alle ESG-vraagstukken op advies.
Jeroen: Als jullie nou vanavond in bed liggen en je denkt nog eens aan dit event, misschien helemaal niet, misschien wel goed om het niet te doen, maar stel je voor dat je dat wel doet, wat blijft er dan hangen? Er blijven misschien heel veel dingen hangen, maar als je eens één of twee dingen zou moeten pakken? Ik kijk iedereen tegelijk aan zodat iedereen de microfoon kan pakken. Maar wat blijft hangen bij jullie?
Sanne: Ik moet meteen denken aan vanochtend, toen die video werd getoond van het interview met Buitenhof met een wetenschapper die onderzoek deed op de polen. In Antarctica was hij het meest geweest, volgens mij.
Jeroen: Spitsbergen.
Sanne: Op Spitsbergen. Het ging ook over de pijn die hij voelde en die hij heel duidelijk zag, ook in dat interview met Buitenhof. Net als met persoonlijke groei, zonder pijn is er ook geen groei. Voelen we nou genoeg de pijn? Want er werd ook gezegd, “We moeten ons focussen op waar het heen moet en het positieve.” Maar ik denk ook echt dat we zonder die pijn niet gaan groeien.
Jeroen: Dat is wel mooi, want de ondertitel of de titel van de dag was ‘Transition – what’s the pain and what is there to gain?’, dus bedankt voor het leggen van dat bruggetje. Anderen?
Pauline: Wat mij is bijgebleven, is wat vanochtend gezegd werd door Leonique van Houwelingen, het solidariteitsidee. Het werd nog een keer bevestigd door Kees Vendrik, die noemde het climate justice. En Lotte van Meerten gaf dat net heel mooi aan, “Leave no people behind.”
Jaap: In het verlengde daarvan, het viel me wel op dat het thema dit jaar voor 80-90%, misschien wel meer, over klimaat ging. Terwijl juist het inspirerende aan het evenement van vorig jaar was dat er heel veel meer dan alleen de E, en dan met name de CO₂, in het hele ESG-verhaal naar voren kwam. Wel op een aantal momenten, zoals Pauline ook al aangaf, maar ik merkte wel dat dat een heel belangrijk onderwerp was. Het tweede wat mij opviel, was dat toch het snoepje van de dag CSRD, de enorme compliance effort die eraan gaat komen, domineerde toch een deel van de dag. Zowel de discussies als ook de hele discussie over de pain van compliance versus de gain van strategische targets. Ik vrees dat we het volgend jaar over CSDDD gaan hebben, want dan hebben we een nieuw snoepje van de dag.
Jeroen: CSDDD, ja.
Menno: Ik ben het helemaal met je eens, en wat ik vooral mocht ervaren bij de meeste mensen vandaag is de honger om van elkaar te leren. Dus het is inderdaad ook wel gedreven en human right als voorbeeld is wat minder belicht vandaag geweest. Maar de honger van, “Hoe gaan we nou invulling geven in zo’n value chain?” En eigenlijk zag ik dat in de middag ook, hoe gaan we nou om in de financial services met onze klanten? Hoe ver moet je gaan? Hoe ver moet je monitoren? Wat doe je dan? Wat is de frequentie? Ben je dan verantwoordelijk of niet? Want je wordt toch gezien binnen financial services als de motor voor die transitie. Dat is beide een pain en een gain. Ik vond het wel mooie gesprekken daarbij.
Jeroen: Je haalde het net aan, Jaap, de CSRD was een belangrijk onderdeel van deze dag. Dit is een onderwerp waar jij met jouw organisatie ook heel druk mee bent. Is het zo dat je het werk bijna niet aan kan om financiële instellingen te helpen hiermee?
Jaap: We werken niet alleen voor financiële instellingen. Ik vind juist de complexiteit van industriële bedrijven, retail organisaties die wereldwijd inkopen minstens zo interessant als de financiële sector. We hebben het daar wel druk mee. Dat heeft er ook mee te maken, wat ik net al zei, dat die regelgeving een jaar is uitgesteld op een gegeven moment. Waardoor bedrijven nu pas een beetje in paniek komen. Ik zie twee smaken: bedrijven die denken, “Wij rapporteren al zo lang op duurzaamheid, wij kunnen het wel, we hebben het niet zo moeilijk ermee.” Of bedrijven die denken, “We zijn eigenlijk wat te laat begonnen.” Dus dat zie je beide. En waar we vooral heel druk mee zijn op dit moment is de hele start van die projecten, de governance, de ownership, daar hebben we het vandaag ook over gehad, maar ook kijkend naar de materialiteit, de hele supply chain, wat is nou eigenlijk belangrijk? En dan vooral ook kijken, niet alleen naar, “Wat vind je zelf belangrijk en wat vindt de regelgeving belangrijk?”, maar vooral “Wat vinden je stakeholders belangrijk?” Dat is echt het allerbelangrijkste wanneer bedrijven starten met CSRD.
Jeroen: Ja. Dat wilde ik jou ook vragen, Menno, het panel dat door jouw collega en partner Marco Frikkee geïntroduceerd werd, ging ook over, “What and how to report?” Maar misschien wel meer over, “How to go beyond compliance reporting?” Is men daar überhaupt al mee bezig als je dit zo vandaag hoort? Of is men eigenlijk alleen nog maar bezig met plannen maken?
Menno: Het is iets evenwichtiger. Wat ik zie, zeker binnen financial services, men is echt volop bezig om over reporting te reporten wie we zijn. Een vraag die eigenlijk alleen maar toeneemt, is “Wie zijn we nu? Welke verantwoordelijkheid hebben we nu? Hoe ziet onze strategie er nou uit?” Dus echt het vooruit leren kijken, en ik zie de CSRD als een hulpmiddel. Ik heb het onlangs ook gezegd, “Als je echt wil weten wie je bent, moet je met reporting beginnen.” Dus dribbel maar in, en als je ingedribbeld bent met elkaar, krijg je de vraag, “Dit zou de impact kunnen zijn op mijn eigen organisatie, maar het zou ook de impact kunnen zijn op society.” En ik merk nu, ook vandaag, men heeft wel behoefte om met elkaar door die oogharen heen te kijken, “Hoe ziet die strategie er nou uit? Is die nog wel evident?”
Jeroen: Pauline, als de CSRD als een soort hulpmiddel gezien kan worden om bepaalde doelen te bereiken, zou je misschien kunnen denken – ik in ieder geval – “Dat heeft Triodos helemaal niet nodig, want die zit al helemaal op dat pad.” Dus is CSRD alleen maar een burden voor jullie?
Pauline: Nee, hoor. Ik zeg altijd van ESG en alle afkortingen, we waren er al mee bezig voordat die afkortingen er waren. Maar ik denk dat het ook zeker nodig is om juist die reporting goed op orde te hebben. Maar voor ons is het de start. Daarna gaan we kijken wat voor positieve impact we kunnen maken.
Jeroen: Dankjewel. In het begin begon ik over de CSRD en toen wist ik dat ik jou onderbrak. Sanne, je wilde iets zeggen. Weet je nog wat het was?
Sanne: Ik vond het wel interessant wat Tjeerd Krumpelman van ABN daarover zei. Financial reporting heeft niet per se geleid tot verandering en zo zal ook sustainability reporting niet verandering brengen. We kennen natuurlijk sinds GRI – al ruim twintig jaar reporting – maar wat er wel gebeurt, is dat het op zo’n grommig niveau moet. Dat is precies wat je zegt, Menno, de vraag komt op, “Wat doet dit met onze strategie? Klopt die wel?” Dus het brengt allerlei vraagstukken omhoog die bedrijven kunnen benutten om ook de koers te wijzigen. Alleen, dat moet wel de insteek zijn. Ik hoor soms ook nog weleens financiële instellingen steen en been klagen. Dat is niet de instelling, denk ik.
Jaap: Wat ik zelf het sterke vind van de CSRD, juist ook op basis van wat jij zegt, het gaat niet alleen om koud rapporteren, maar het gaat ook om het zetten van targets en strategie en hoe embed je dat nou in de governance van je organisatie? Ik denk dat dat deel van CSRD op de middellange termijn nog wel veel meer impact kan hebben dan puur het rapporteren van de KPI’s. Ik denk dat dat echt de winst is van deze regelgeving.
Menno: Misschien even een aanvulling. Wat ik wel heel mooi vond vandaag, vanuit verschillende ooghoeken, waren hypotheken. Ik zag verschillende entiteiten praten over hypotheken, hoe ver moeten we nou gaan? Wat voor dienstverlening hebben we nou naar mensen toe? Ik vond het zo’n mooie discussie gaandeweg dat men ook opendeed, “Ik heb data nodig, ik heb mijn klanten nodig, ik heb het gedrag van mijn klant nodig die accepteert waarom ik dingen uitvraag en ondertussen wil je die verandering echt stimuleren.” Ik vond het zo mooi vandaag om te zien dat iedereen daar een mooi antwoord op had, maar ook niet compleet was. Men wist ook, “Dit is het begin.” En CSRD was dan het begin, “Ik moet ergens over gaan rapporteren.” Maar direct erachter aan, zoals we het nu doen, mogelijk moeten we onze strategie in die zin gaan veranderen en gaan aanpassen dat we echt die journey gaan maken met onze klanten. Dat is niet omdat voor sommige banken in specifieke zin de portefeuille zo groot is, dat mag ik hopen, maar vooral ook wel nadenkt over, “Dit moeten we voor de komende jaren gewoon goed embedden.” Ik denk dat Triodos daar ook een voorbeeld van is, jullie doen dat al jaren, alleen nu gaat het weer in de overdrive dat je ook een gezicht erbij krijgt.
Pauline: Ja, dat klopt. Als je het nou over hypotheken hebt, en dat vind ik het mooie aan wat wij doen, wij zijn een soort aanjager, we willen het allemaal niet alleen doen. We waren de eersten met een duurzaamheidshypotheek, toen de biobased hypotheek. Dat wordt nu ook overgenomen, je ziet ook dat andere banken dat doen. Dat is precies wat ons doel is. We zijn een kleine bank, maar we proberen ook die financiële sector te veranderen. Jaap, jij vergeleek vorig jaar met dit jaar, wat ik echt een gain vind, is dat er niet alleen veel jonge mensen waren, maar dat ze ook podium hadden. Want ik hoor van echt heel veel mensen, ik ben er zelf ook eentje van, “Fantastisch, want er was een authentieke discussie en het was gewoon hartstikke leuk en eerlijk wat ze zeiden.”
Jaap: Ik was ook heel trots op mijn collega Lotte die deze presentatie gehouden heeft.
Pauline: Ja, echt kippenvel toen ze zei, “Leave no people behind.” Echt fantastisch.
Jeroen: Absoluut.
Dit is Leaders in Finance met Jeroen Broekema.
Jeroen: Ik wilde het zo meteen pas gaan hebben over het Young Leaders Panel, maar ik haal hem maar even naar voren, want jij agendeert het nu, Pauline. We hadden inderdaad het young sustainable leaders panel met Nikki Trip, Werner Schouten, Michiel Evers en Marnix Kluiters. Waarom vond je dat specifiek zo boeiend? Je zei dat het een authentieke discussie was, maar heb je daar een voorbeeld van? Iets waarvan je zegt, “Daar werd ik door getriggerd” of “Daar werd ik blij van”?
Pauline: Die authenticiteit zat er vooral in dat ze gewoon een eerlijk verhaal hadden. Want je merkt toch dat CEO’s–
Jeroen: Hebben die geen eerlijk verhaal? Jouw CEO zat er ook.
Pauline: I know. Die had ook een eerlijk verhaal, vond ik, ook een heel goed verhaal. Ik mag wel even reclame maken. Ik kan het mensen ook niet verwijten, maar je merkt dat je een beetje met meel in je mond moet praten als je een heel verantwoordelijke positie hebt, zoals Peter Jacobs van ING. Ik had op een gegeven moment ook echt een beetje met hem te doen. Hij worstelde zich er goed doorheen, vond ik. Maar van één van de young leaders kreeg ik ook te horen, “Die is gewoon heel goed getraind.” Dat zie je bij de jonge mensen, dat die dat gewoon niet hebben en dat maakt dat het zo leuk om zo’n discussie bij hen te volgen.
Sanne: Ik vond het gesprek inhoudelijk trouwens ook wel heel interessant. Het panel met de young leaders ging natuurlijk voor een deel ook over brede welvaart. Eigenlijk, als we er diep over nadenken, is het gek dat we zoveel in onze economie meten alleen aan financiële prestaties. Als je er echt diep over na gaat denken, denk je, “Dat is natuurlijk onzin.” Als je een huishouden runt, kijk je ook niet alleen naar je huishoudboekje en je uitgaven. Dan kijk je ook naar, “Hoe gaat het met mijn kinderen? Is er genoeg eten? Is iedereen happy?” In onze samenleving is dat eigenlijk waar het steeds toe doet in de gesprekken. Ik vond dat ze dat heel mooi adresseerden.
Menno: Wat ik heel mooi vond, om daar even op aan te vullen, als je bijvoorbeeld naar mijn eigen partij kijkt, ik denk dat de helft onder de 25 jaar is. In het begin vond ik dat best spannend, maar ze hebben allemaal een mening en op een gegeven moment dacht ik, “Wat vind ik nou eigenlijk daarvan?” Ik wil ook even bij Michiel terugkomen, wat daar staat die jongen zelf?
Jeroen: Even voor de duidelijkheid, Michiel Evers is een collega van jou bij KPMG die op het young leaders panel zat.
Sanne: En bij XR.
Pauline: Fantastisch dat dat kan. Echt heel mooi.
Menno: Dat vind ik dus het mooie aan Michiel. Michiel houdt mij ook scherp in mijn praktijk, als we gesprekken samen hebben in de kantine of waar dan ook, bij een klant, hij geeft zijn eigen mening, zijn professionele mening daarnaast. Soms is dat gescheiden, soms gaat het gezamenlijk op. Maar die scherpte zit ook überhaupt in die generatie, daar ben ik uitermate trots op. Je merkt echt dat je dat moet aanboren. Ik kan hem niet genoeg podium geven.
Jeroen: Als je er zit, heb je nooit zoiets van, “Wat gaat hij nu zeggen”?
Menno: Het hangt van de setting af.
Jeroen: In deze setting, bijvoorbeeld?
Menno: Nee, in deze setting vond ik het oké omdat ik gewoon weet dat als je stelling wil maken ook mensen om je heen gaan zetten die ook niet altijd meegaan. Als een board besluit om subtiel ermee om te gaan of meel in de mond te nemen, dat is juist heerlijk. Ik vind het persoonlijk heerlijk om ergens te staan. Als je dan ergens staat, zoals Michiel dan ook doet, dan weet je ook, “Oorzaak en gevolg, hoe zien de generaties na ons er dan uit? Waarom doen we dit? Doen we het echt met passie of doen we dit omdat het moet?” Ik vind dat ook het verschil als ik ergens een organisatie binnenloop, ik voel meteen, “Is het een moetje?” Dan vind ik het een pain. Of “Willen mensen ook echt?” Dat is een gain.
Jeroen: Maar dat is heel interessant, want ik hoor Jaap, “Ik ben hartstikke trots op Lotte”, een collega van jou. Jij bent hartstikke trots op Michiel. Hier wordt aan de andere kant gezegd, “Dit is echt een authentiek gesprek.” Dus eigenlijk kunnen we concluderen dat jongeren meer de waarheid spreken of ze zijn opener”? Is dat de verdrietige conclusie?
Sanne: We hadden na de lunch ook die gesprekken in een kleinere setting. In het gesprek dat ik leidde, kwam heel erg op tafel, “Probeer je hele zelf mee te nemen naar je werk.” Thuis heb je kinderen, je hebt familie waar je inderdaad dat lange termijn perspectief ook voor hebt. We hadden echt niet alleen de jonge mensen aan tafel die daarmee bezig waren en ook wel kijken, “Hoe doe je dat dan? Hoe beïnvloed je binnen je bedrijf daar anderen weer mee? Hoe infecteer je anderen daarmee?” Dat vond ik heel interessant.
Menno: Even als aanvulling op wat je zegt, in de praktijk die nu loopt, heb je ook mensen die al dertig jaar bezig zijn. Dat klinkt een beetje als Triodos. Die mensen waren toen echt aan het strijden en nu merk je ook dat er een soort generatie klaarstaat om het stokje over te nemen en wij gaan echt in de full speed door. Dat vind ik echt heel magnifiek om te zien dat je denkt, “Wauw. We hebben dus al die voorvechters hiervoor”, en als je dan kijkt naar nu, dan denk ik, “Er komt echt een soort zesde versnelling op gang.”
Jeroen: Ik wil het met jullie hebben over optimisme en pessimisme. Ik weet niet precies waar het in het programma zat, we hebben zoveel informatie tot ons gekregen. Maar ergens vanochtend in het begin van het programma ging het daarover, ben je nou een optimist of pessimist. Ik vind het zelf toch wel interessant, want het werd eerder al aangehaald in dit gesprek. Je hebt Maarten Loonen, die we eerst op het scherm kregen vanuit Buitenhof. Spitsberg is acht graden opgewarmd. Een verschrikkelijk verhaal, een emotioneel verhaal, waar ik ook heel goed op kan inleven. Volgens mij konden de meeste mensen dat in de zaal. En tegelijkertijd had je ook best wel hele optimistische verhalen. Die gain, de CEO van Van Lanschot Kempen zei, “Ik maak me helemaal geen zorgen dat ik acht meter onder NAP woon. Ik denk dat ik me toch enigszins zorgen zou maken. Maar goed, een hele lange inleiding om een hele simpele vraag te stellen. Zijn jullie nou optimistisch over waar we staan als mensheid? Misschien kan je ook nog één laag daar omlaag gaan, ben je optimistisch over de financiële sector?
Pauline: Ik vond dat Laura van Geest het weer, zoals altijd, fantastisch formuleerde. Je moet eerst een pessimist zijn om een optimist te worden. Dat was volgens mij in het kort wat zij probeerde te zeggen. Ik ben van huis uit een optimist en volgens mij is dat ook de enige manier om verder te komen. Want als je te pessimistisch wordt, gebeurt er niks meer.
Sanne: Voor mij is het niet zozeer een kwestie van pessimistisch of optimistisch in die zin dat ik wel echt voor me kan zien dat we zo veel beter kunnen met elkaar en dat we de samenleving op zo’n manier kunnen inrichten dat we het allemaal leuker hebben. En dat we ook meer in contact staan met elkaar en met de natuur. Dat klinkt misschien een beetje zweverig, maar dat zie ik echt voor me. Ik moet ook wel eerlijk bekennen dat ik ‘s nachts echt ook wakker kan liggen van het verlies aan soorten, de natuur, ecosystemen die instorten, het klimaat. Ik heb een dochter van acht, dus dat houdt me ook bezig. Is dat pessimistisch? I don’t know. Volgens mij is het best realistisch om je daar zorgen over te maken.
Jeroen: Dus je kon je goed inleven op de clip die we lieten zien vanuit Buitenhof van Maarten Loonen, die onderzoeker?
Interviewee: Absoluut, ja. Dat komt misschien ook door mijn dochter, maar ik heb ook veel gewerkt met mensen die nu vandaag de pijn heel hard voelen in andere landen. Ik denk dat wij toch in de luxepositie zitten, dat we nog allerlei keuzes hebben, dat we het er überhaupt over kunnen hebben en dat we die pijn nog niet zo hard voelen. Maar dat gaat wel gebeuren, denk ik.
Jaap: Ik haak daar graag op aan. Ik ben een optimist en ik denk dat je ook optimistisch moet zijn om te weten dat het nog veel beter kan. Ik kan dat dat ook wel een belangrijk onderdeel is van deze dag. Wat ik ook belangrijk vind, dat kwam ook een paar keer naar voren, laten we ook holistisch gaan kijken naar alles rondom ESG. Als ik naar mijn ouders in Deventer rij en ik kom langs zo’n zonneweide, dan denk ik, “Dat is leuk”, maar waar zijn mijn weiden vogels, waar zijn mijn kikkers, waar zijn mijn reigers? Dat zijn ook wel dingen waar we ook naar moeten kijken en dat vind ik ook juist het mooie aan ESG, dat je het echt holistisch moet bekijken. Zowel mens, milieu, biodiversiteit en hoe we met elkaar omgaan.
Jeroen: En de financiële sector, Jaap?
Jaap: Daar ben ik zeer positief over.
Jeroen: Jij geeft een hoog cijfer?
Jaap: Ik vond die zeven die Kees Vendrik gaf wel mooi. Wat ik me zat te bedenken, die had het over zijn dochter of zijn zoon die een acht of een zeven op school haalde. Ik dacht, “Als je een acht haalt in de brugklas, dan heb je nog geen acht op je eindexamen.” En misschien is dat ook wel de parallel waar je in het kader van het geven van rapportcijfers naar zou moeten kijken.
Pauline: Je moet voorkomen dat als je een goed cijfer krijgt, dat je dan op je lauweren gaat rusten en achteruit gaat zitten.
Menno: Ja, dat is het grote gevaar, denk ik. Als ik kijk naar mijn eigen kinderen merk ik dat ook weleens. Plichtgetrouwe kinderen, ik heb een dochter die zo plichtsgetrouw is dat ze alles van tevoren plant. Ik heb een zoon die het last minute doet. De cijfers zijn misschien gelijk, maar de beleving is anders.
Jeroen: Wat ik zelf boeiend vond vandaag ook weer, maar ook veel vaker, was heel duidelijk aan de ene kant die enorme sense of urgency met zo’n onderzoeker die zegt, “Het is gewoon verschrikkelijk hoe het gaat.” En aan de andere kant toch ook heel veel organisaties die zeggen, “Ik kan op dit moment niet helemaal uit fossil fuels gaan.” Dan denk je soms, op het einde ging Twan Huys ook uitgebreid daarop in met de CEO van ING Nederland, “Kun je niet toch nog meer doen? Als het nu echt crisis zou zijn, kan je dan nog meer doen?” Het is altijd best wel lastig om te bepalen, “Gaat de sector hard genoeg of niet?”
Sanne: Ik denk dat we daar nog te weinig een gesprek over hebben. We hebben een gesprek over de transities in de reële economie, waar geld naartoe moet. Net als bijvoorbeeld de zorgsector, de zorgsector moet ook in transitie, dat is niet houdbaar. Ik denk eerlijk gezegd voor de financiële sector dat we daar ook een gesprek moeten hebben over hoe de sector en het financiële systeem in transitie moet en wat dat dan betekent. Dat zal ook betekenen dat een aantal financiële instellingen kleiner zullen worden of zullen verdwijnen, dat ze anders worden ingericht, dat er meer coöperatieve modellen komen, dat er ook meer pioniers zijn in die sector die de plek innemen van de gevestigde partijen en daar moeten we eigenlijk meer het gesprek over hebben, denk ik.
Menno: Ik ben het helemaal met je eens. Wat ik hoop – met het glas halfvol – is dat we elkaar weten te vinden. Dus echt in de keten elkaar het stokje door mogen geven. Want zonder elkaar kun je het niet. Financial services, of het nou een verzekeraar, een bank of een pensioenfonds is. Ik heb laatst ook over assets zitten praten, die al jaren geleden bij wijze van spreken committed waren en hoe het eruitziet, waar ik moet zijn, dit kun je dus niet zonder elkaar doen. Dat betekent dus ook oprecht, als je dan kijkt naar voldoende of onvoldoende, het blijft alleen maar een voldoende in cijfers als je hierop blijft werken, als je ook blijft uitspreken, “Dit ben ik als entiteit, dit willen we bereiken en dan hebben we die en die parties om ons heen nodig. Ik mis soms het ecosysteem, we denken, “Hebben we die scherpte in het ecosysteem georganiseerd?” Volgens mij komt het nu heel hard omhoog, ook de bewustwording. Dat vind ik ook het mooie van de interactie van ESG, dat je dat moet meten en het is afhankelijk van elkaar, het ene sluit het andere niet uit. Maar zonder een gezicht, zonder dat je daar je eigen identiteit op blijft vormen, wordt het wel een soort van exercitie die heel leeg zou kunnen zijn. Dat is wel een risico, maar ik zie het heel positief in.
Pauline: Ik vind het heel mooi dat we elkaar weten te vinden, dat zie je ook vandaag. Er wordt echt heel veel met elkaar gepraat. Vanochtend kwam money laundering en anti-money laundering even aan de orde. We hebben natuurlijk het Transactie Monitoring Nederland initiatief, waar banken samenwerken. Maar waar eigenlijk tegengewerkt wordt door de Autoriteit Persoonsgegevens, die zegt, “Dat is een inbreuk op privacygegevens.” Ik denk dat de banken daar nog een rol hebben om de rol die ze hebben duidelijker te maken, want het wordt nu in het parlement, maar ook in de publieke opinie gezien als iets voor de banken. Terwijl het natuurlijk niet iets voor de banken is, maar het is juist voor de mensheid. Dus daar hebben we als bancaire sector ook nog een rol te vervullen, om die rol van ons echt duidelijk te maken wat die is. Want is die afgelopen jaren natuurlijk niet zo positief geweest.
Sanne: Kees Vendrik zei mooi in zijn bijdrage, ook gezien de politieke ontwikkelingen, dat het goed is dat de sector zich ook meer gezamenlijk gaat uitspreken, gaat uitleggen, “Dit is wat we nodig hebben om verder stappen te kunnen zetten in die verduurzaming.” Dat geldt ook voor witwassen. Ik denk dat die oproep echt wel ter harte genomen mag worden door de financiële sector. Spreek je uit en geef ook aan dat regulation, hoe zwaar het soms ook is, het helpt wel. Er is ook genoeg onderzoek dat dat uiteindelijk laat zien. Hoe richt je het in? Ook daarover meepraten, niet alleen maar zeggen, “Het is lastig.” Hoe moet je het dan beter inrichten? Dat vond ik een mooie oproep.
Menno: Als je kijkt naar publiek-privaat, eigenlijk is dat de verantwoordelijkheid van de overheid, en eigenlijk ook van de bank. Als ik naar witwassen kijk, het was in het begin zelfs verbazingwekkend hoe veel effort je moest doen als bank om überhaupt een dossier op tafel te leggen. Als je kijkt naar krachten en potentieel dat je hebt, is het hartstikke mooi om te zien waar je nu staat, is het disproportioneel om het bij één partij te leggen. Dus ik zie wel daarin juist die ketenactie, dit zou je gezamenlijk moeten doen. Dat wordt natuurlijk deels al wel verwoord, maar het parlement mag wat mij betreft daar wat scherper in zijn en een ownership daarop tonen, “Dit moeten wij allemaal doen.” Ik vind het ook wel heel mooi om te zien dat die behoefte steeds duidelijker wordt. Dus het heeft heel veel pijn gehad, zeker als ik kijk naar hoeveel uren en hoeveel dossiers. Als je daarnaar terugkijkt, kun je er zelfs wel moe van worden als je eraan denkt. Aan de andere kant denk ik wel, “We hebben wel hele mooie meters gemaakt van waar we nu staan.” Ik hoop uiteindelijk wel, ook met regulation, wat je net al zei met CSDDD, ik dacht in het begin, “Wat krijgen we nu?” Maar nu zie je dus ook dat human rights een plek krijgt. Dus nu zie je bijvoorbeeld ook, “Blijkbaar hebben we dus zo’n directive nodig om dit soort thema’s echt te ankeren in je organisatie.” Dus ik ben het helemaal met je eens.
Sanne: De Nederlandse financiële sector heeft natuurlijk echt de afgelopen jaren mogen oefenen met die IMVO-convenant. Dus wat dat betreft hebben we een streepje voor.
Pauline: Maar goed, we komen er niet alleen met regulations. Misschien wel het allermooiste vanmiddag vond ik dat van Lotte, jouw collega, Jaap. Dat ze zei dat voluntary compliance zo belangrijk was, dat het eigenlijk boven het mandatory staat.
Jaap: En ook nog steeds overheerst in de praktijk.
Pauline: Ja, precies.
Jaap: Die conclusie is het belangrijkst, dat het nog steeds overheerst in de praktijk.
Pauline: Ja, precies.
Je luistert naar Leaders in Finance met Jeroen Broekema.
Jeroen: Tot slot tegen het einde van deze reflecties op het Leaders in Sustainable Finance event vandaag wil ik jullie allemaal dezelfde twee vragen stellen, de eerste is: Heb je nog een uitsmijter? Het was een vol programma met heel veel sprekers, heel veel nieuwe gedachten, wellicht, die we met z’n allen gehoord hebben. Heb je nog een uitsmijter? En twee, en dat is natuurlijk een beetje eigen belang, heb je nog een tip voor de organisatie voor volgend jaar? Dat kan zijn, “Ik wil graag een bepaalde spreker, ik zou een ander onderwerp willen.” Jaap heeft al aangegeven, één tip heb ik al genoteerd, niet alleen E, maar ook de andere twee letters van de afkorting. Maar misschien zijn er ook nog wel andere tips. Dus dat wil ik aan jullie voorleggen. Ik kijk jou even aan, Sanne, volgens mij heb jij al een antwoord op deze twee dingen. De uitsmijter en de tip.
Sanne: Ik begin met die laatste. Als thema voor volgend jaar ‘Van sustainable finance naar finance transition’ en het dus echt hebben over als we tien, twintig of dertig jaar vooruitkijken, hoe ziet de financiële sector er dan uit, zodat die echt dienstbaar is aan de samenleving? Dat lijkt mij een heel mooi gesprek om te hebben, dat zou ik heel graag willen. En qua uitsmijter, we werken aan de data boven tafel krijgen, daarop rapporteren, hartstikke belangrijk. Er kan ook al heel veel wel en wacht niet met actie totdat je dat op orde hebt. Want je hebt al heel veel informatie om te kunnen sturen op impact, dus dat zou mijn tip of uitsmijter zijn.
Jeroen: Mooie twee punten. Pauline?
Pauline: Helemaal mee eens, prachtige suggestie van Sanne. Ik zou zeggen, doorspek het dan ook met concrete voorbeelden. Die vraag kreeg ik ook. Dit is de tip. En de uitsmijter is: ga zo door, alsjeblieft, want het is echt fantastisch om zo een bijeenkomst mee te maken. Dus dank je wel.
Jeroen: Dankjewel! Jaap?
Jaap: De tip waar we het al over gehad hadden, iets meer aandacht voor de S en de G. Wat ik ook wil meegeven, is wat ik vorig jaar zo leuk vond. Dat was die CFO van Tata Steel, die met een moeilijk bedrijf, met een moeilijk verhaal toch iedereen enorm aan het denken zette en ook wel discussie op gang wist te brengen. Het moet niet te veel navelstaarderij voor de financiële sector worden. En qua uitsmijter: het is zes uur, ik ga een bitterballetje eten.
Jeroen: Vegetarische bitterballen, Jaap. Want ik heb geen vlees hier. Dus daar moet je het nu wel even mee doen. Menno, last but not least.
Menno: Dat vind ik wel leuk, Jaap. Het begin van de dag: je kunt het gewoon niet alleen doen, dat is wat ik een paar keer opgeschreven heb. Je staat echt gezamenlijk voor een opgave. En als ik kijk naar alle mooie suggesties, waar ik het allemaal mee eens ben, ik zou het heel gaaf vinden om of de overheid of inderdaad een beursgenoteerd bedrijf, wat dan ook, eraan toe te voegen. Zodat je ook een evenwichtige discussie kan krijgen, maar ook met elkaar in gesprek kan gaan. Want je hebt elkaar dus nodig. Je kunt het niet alleen doen, maar aan de andere kant ook, “Zullen we niet eens gewoon bij elkaar aan tafel zitten?”
Jeroen: Mooi! Ik wil jullie heel hartelijk danken en we gaan Jaap zijn woorden in de praktijk brengen met het drankje en het hapje. Menno Kooistra, Jaap Gerkes, Sanne van Keulen en Pauline Bieringa, heel veel dank dat jullie even een halfuur aan best wel kostbare tijd vlak voor de borrel met mij wilden delen en te willen reflecteren op het Leaders in Sustainable Finance event 2024 live. Als jullie dit horen, luisteraars, is het niet meer live. Maar het is wel live opgenomen op 1 februari 2024 vanuit Antropia Driebergen. Dankjewel voor het luisteren!
Dit was Leaders in Finance, we hopen dat je deze aflevering met veel plezier hebt beluisterd. We stellen je feedback erg op prijs. Wat houdt je bezig en over wie wil je meer horen? Laat het weten via een Apple of Google review. Dat kan ook de sociale media kanalen of direct via een e-mail. We kunnen het enorm waarderen als je dat doet. Tot slot danken we onze partners voor hun steun. Dat zijn: EY, RiskQuest, MeDirect, Kayak en Roland Berger. Tot de volgende Leaders in Finance en bedankt voor het luisteren!